Górny Śląsk (łac. Silesia Superior, śl. Gůrny Ślůnsk, cz. Horní Slezsko, dś. Aeberschläsing, Oberschläsing, niem. Oberschlesien) – kraina historyczna położona na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Czeskiej w dorzeczu górnej Odry i początkowego biegu Wisły, południowo-wschodnia część historycznego Śląska.Region ukształtował się wpierw w postaci księstwo opolsko-raciborskiego, które pojęciowo przeważnie nie zaliczano do Śląska, termin który początkowo ograniczano do późniejszego Dolnego Śląska. W oficjalnym nazewnictwie nazwa Górny Śląsk użyta została po raz pierwszy w XV/XVI wieku. Historycznie stolicami regionu były miasta Opole i Racibórz, a siedzibami piastowskich i innych książąt górnośląskich były także Bytom, Cieszyn, Gliwice, Głogówek, Głubczyce, Karniów, Koźle, Lubliniec, Niemodlin, Opawa, Prudnik, Toszek. Na Górnym Śląsku istniały także państwa stanowe m.in. w Wodzisławiu, Pszczynie, Boguminie, Bielsku (od 1752 r. księstwo), Bytomiu, czy Mysłowicach (obejmujące m.in. ówczesną wieś Katowice). Problematyka nazwy i terytorium Górnego Śląska związana jest ze zmianami przynależności państwowej tego terytorium. Do 1742 r. Górny Śląsk przynależał w całości do jednego państwa, mimo ich zmian. Po I wojnie śląskiej (1742) historyczny Górny Śląsk podzielony był między rejencję opolską pruskiej prowincji Śląsk i Księstwo Górnego i Dolnego Śląska (Śląsk Austriacki).Przyczyniło się to do obecnego funkcjonowania obok siebie dwóch zakresów znaczeniowych Górnego Śląska: szerszy, historyczny, obejmujący obszar, który ukształtował się pod koniec XV wieku, tj. pod odpadnięciu od czeskiego Śląska Oświęcimia, Zatora i Siewierza a zintegrowaniu zeń Opawy z Karniowem, dotąd uważanych jeszcze za część Moraw. Nowsze, zawężone pojęcie Górnego Śląska ogranicza się do dawnej pruskiej prowincji górnośląskiej, wykluczając przede wszystkim dawny Śląsk Austriacki (Cieszyński i Opawski) a włączając dawniej dolnośląskie miasta Nysa, Otmuchów, Paczków, Grodków, Głuchołazy, Kluczbork, które przyłączono do ziem górnośląskich w 1818 roku podczas reformy administracyjnej w Królestwie Prus. Pierwsze znaczenie preferowane jest w opisie historycznym, szczególnie epoki przed I wojną śląską, a drugie w np. we współczesnych badaniach tożsamości mieszkańców, czy językowych/dialektalnych. Oświęcim, Zator i Siewierz były w średniowieczu stolicami księstw potomków śląskich Piastów. Oddzieliły się one jednak od regionu, w czasie gdy dopiero zaczynano używać terminu Górny Śląsk, stąd pojęcie to nie utrwaliło się w tych miastach. W nazwie powiatu śląskiego nie użyto przymiotnika górny. Z czasem zanikła w miejscowej ludności pamięć o kilkusetletniej przynależności obszaru tych księstw do Śląska, a przypominanie śląskiego pochodzenia tego rejonu kojarzyło się obecnej ludności negatywnie.Od 1999 roku, podczas wprowadzania reformy administracyjnej mimo rządowych planów utworzenia jednego województwa górnośląskiego w granicach historycznych, na skutek veta Prezydenta RP A.Kwaśniewskiego, podzielono polską część Górnego Śląska między dwa województwa: opolskie (większość) i śląskie (mniejszość).
Dodaj komentarz